Chrapanie jest jednym z najbardziej niedocenianych objawów chorobowych mający znaczący wpływ na jakość życia i stan zdrowia. Chrapnie powstaje w wyniku drgania podniebienia miękkiego i języczka w czasie snu, co wynika najczęściej z osłabienia napięcia mięśni podniebienia oraz zaburzenia drożności górnych dróg oddechowych. W czasie snu zapada się język, cofa żuchwa, dochodzi do obturacji górnych dróg oddechowych i powstaje bezdech. Chrapanie dotyka najbardziej osoby śpiące obok „chrapacza”, który musi znosić odgłosy dochodzące do 75 dB, dźwięki porównywalne do pracy traktora, czy młota pneumatycznego pracujących kilkanaście centymetrów od ucha. Nie pomagają zatyczki w uszach i poduszka na głowie. Może dochodzić do kłótni, a nawet rozwodów małżonków. Jeżeli występuje również bezdech senny to cierpi głównie chrapiący pacjent. Bezdech to zatrzymanie oddechu, na co najmniej 10 sekund ponad 5 razy w czasie godziny snu. Choroba dotyczy głównie mężczyzn, z nadwagą, palących papierosy, przepracowanych, po użyciu alkoholu. W Polsce dotyczy to, co 10 osobę, a w wieku ponad 60 roku życia około 30% pacjentów, w większości mężczyzn, ale też kobiet. W USA koszty społeczne spowodowane chrapaniem wyliczono na ponad 16 mld dolarów rocznie.
Jeżeli osoba, z którą śpisz w nocy twierdzi, że chrapiesz i masz bezdechy zaufaj jej i poddaj się diagnostyce. Jeżeli po nocy jesteś niewyspany, zmęczony, zasypiasz przy kawie, podczas oglądania TV czy po objedzie rozpocznij leczenie. Jeżeli usypiasz w czasie jazdy autobusem czy samochodem, w czasie czytania, czy w kinie, teatrze to powinieneś się leczyć. Jeżeli masz nadwagę, spadek libido, zaburzenia koncentracji, objawy depresji, zaburzenia pamięci to powinieneś się leczyć. Jeżeli osoba, z którą śpisz, sama nie śpi tylko czuwa i budzi cię w nocy, martwi się twoimi bezdechami to musisz się leczyć.
Najczęstszymi przyczynami zaburzeń oddychania w czasie snu (95%), chrapania i bezdechami są przyczyny laryngologiczne- choroby z obturacją górnych dróg oddechowych: skrzywiona przegroda nosa, polipy nosa, alergia z obrzękami w nosie, przerośnięte małżowiny nosowe, przerośnięty migdałek gardłowy, przerośnięte migdałki podniebienne, migdałki językowe, długi języczek, duży język, mała żuchwa. Pozostałe 5% zaburzeń oddychania w czasie snu to przyczyny pulmonologiczne i neurologiczne.
Nie leczony bezdech senny może powodować różnorodne i ciężkie skutki: stałe zmęczenie i niewyspanie, zaburzenia pamięci, kołatanie serca, zaburzenia erekcji, nadciśnienie tętnicze, chorobę wieńcową, przerost prawej komory serca, zawał mięśnia serca, udar mózgu, a nawet nagłe zgony w czasie snu.
Po przeprowadzonym badaniu laryngologicznym i diagnostyce polisomnografiicznej- (komputerowe badanie parametrów w czasie snu: przepływy powietrza przez drogi oddechowe, tętna serca, ruchy oddechowe klatki piersiowej i brzucha, odgłosy chrapania, poziom tlenu we krwi oraz BMI), należy postawić rozpoznanie i wdrożyć leczenie.
Leczenie rozpoczyna się od najmniej inwazyjnych metod: redukcji wagi ciała, stosowanie zasad prawidłowej higieny snu, nie jeść po 18.00, spać w nawilżonej i chłodnej sypialni, przed snem znaleźć czas na chwilę relaksu i gimnastyki, chodzić spać o tej samej porze, spać minimum 7 godzin, nie spać na wznak. Farmakologiczne metody lecznicze to stosowanie kropli i sprayów do nosa i gardła, używanie witamin, głównie z grupy B, magnezu. Bezinwazyjnymi metodami leczniczymi są wykonywane przez dentystów aparaty czynnościowe wysuwających zęby ku przodowi. Kolejną małoinwazyjną metodą leczniczą wykonywaną przeze mnie od 2015 roku jest wszczepianie w podniebienie miękkie
implantów PILLAR. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, wskazany jest on u młodszych pacjentów.
Istnieją również aparaty wspomagające oddychanie w czasie snu poprzez wtłaczanie powietrza do płuc w czasie snu przez dopasowaną maskę do twarzy (CPAP, BPAP), które są skuteczne, ale 30% pacjentów po 10 dniach przestaje je używać z powodu niewygody i braku komfortu w czasie snu.
Bardziej inwazyjne metody lecznicze to operacje udrażniające nos, nosogardło, jamę ustną i gardło. Są to typowe operacje laryngologiczne eliminujące wyżej wymienione przyczyny bezdechów i chrapania.
Najmniej inwazyjną metodą operacyjną jest koblacja, polegająca na wykorzystaniu energii fali radiowej wysokiej częstotliwości. Fala radiowa powoduje jonizację atomów wewnątrz tkanek, w wyniku tego, dochodzi do odparowania tkanki i zmniejszenia jej objętości w ściśle wyznaczonych miejscach górnych dróg oddechowych. Dochodzi wtedy do poszerzenia cieśni gardła i zwiększenia napięcia mięśni podniebienia i gardła. Jest to operacja na śluzówce i mięśniach gardła, podniebienia i języczka. Najnowocześniejszymi metodami leczniczymi są operacje na podniebieniu miękkim: UPP, UPPP, plastyka języczka, podniebienia, operacje redukcji wielkości nasady języka. Najważniejszą jest operacja uvulopalatopharyngoplastyki (UPPP) przy pomocy fali radiowej wysokiej częstotliwości urządzeniem Curis, Ravor, Celon. Radioablacja odbywa się bez skalpela, po znieczuleniu miejscowym. Temperatura elektrody czynnej wynosi 60-80 stopni Celsjusza i nie powoduje odczynu zapalnego w tkankach. Za pomocą urządzenia Curis można wykonywać również operacje z zakresu medycyny estetycznej- usuwanie blizn, brodawek, znamion barwnikowych. Jest to metoda leczenie ambulatoryjna, w znieczuleniu miejscowym, zabieg trwa krótko i jest bezkrwawy. Są to operacje mało inwazyjne, niebolesne, nie powodujące odczynów, po których można szybko wrócić do pracy.
Od 1995 roku, od uczestnictwa w II Krajowym Zjeździe Badań nad Snem w Juracie interesuję się tym tematem, wielokrotnie szkoliłem się u prof. Andrzeja Kukwy w Szpitalu Czerniakowskim w Warszawie. Uczestniczyłem w wielu konferencjach naukowych: Jurata, Legnica, Wrocław, Warszawa, Białystok.
Od 2009 stosuję na Oddziale Laryngologicznym Szpitala w Nysie polisomnograf typu Embletta do diagnostyki bezdechu sennego i chrapania, wykonując badania snu w warunkach szpitalnych.
Od 2010r wykonuję operacje UPPP w sposób klasyczny a od 2011 roku w swoim gabinecie metodą RF (radioablacji, radiokoagulacji), wykorzystując falę radiową wysokiej częstotliwości aparatem Curis. Metoda leczenie ambulatoryjna, w znieczuleniu miejscowym, zabieg trwa krótko, po zabiegu można iść do pracy. Wystarczą środki przeciwbólowe w tabletkach.
W 2015 po szkoleniu w Warszawie, rozpocząłem wszczepianie
implantów PILLAR w podniebienie miękkie. Metoda ta ma porównywalna skuteczność, ale jest mniej inwazyjna, stosujemy ją u młodszych pacjentów u których występuje tylko chrapanie.
W listopadzie 2016 roku zakupiłem do swojej praktyki polisomnograf WATCH - PAT 200. Jest to najnowocześniejszy, produkcji izraelskiej, innowacyjny, 6 kanałowy aparat do badań przesiewowych zaburzeń oddychania w czasie snu. Posiada niespotykane w żadnym innym urządzeniu do badań przesiewowych możliwości diagnostyczne. Aparat jest przeznaczony do przeprowadzania badań w warunkach domowych, po wcześniejszym przeszkoleniu pacjenta przez lekarza. Prosta budowa, wygoda i funkcjonalność urządzenia sprawiają, że pacjent nie jest narażony na stres związany z badaniem w warunkach szpitalnych i zakładaniem dużego zestawu czujników.
Wnioski:
Rodzaj zabiegu uwarunkowany jest od postawionego rozpoznania, często jest to leczenie wieloetapowe, trwające wiele lat. Wymaga cierpliwości od pacjenta i lekarza, Ważne jest wzajemne zaufanie, uczciwość współpraca i realizowanie zaleceń lekarskich. Dobre efekty uzyskuje się w około 80% zabiegów UPPP, co łatwo można udokumentować wykonując obiektywne badania snu- polisomnografia. Uzyskuje się polepszenie saturacji (poprawa utlenowania krwi), zmniejszenie ilości bezdechów i czasu chrapania. Pacjent budzi się wyspany i wypoczęty. Istnieją oczywiście możliwe skutki uboczne po leczeniu, jak np. suchość śluzówek, uczucie przeszkadzania którym można skutecznie zapobiegać i z czasem samoistnie zanikają. Efekty w postaci poprawy stanu ogólnego są ogromne i poprawiają komfort życia również domownikom.
Autor dr n. med. Dariusz Polaczkiewicz
